Ook als de A20 niet verbreed zou worden, was de Groene Brug ergens in de komende jaren aan de beurt geweest. Dat vertelt Laurens van Tiel, adviseur ruimtelijke kwaliteit en vormgeving bij Rijkswaterstaat. 'De brug stamt uit 1938 en is simpelweg "op". Na verloop van tijd gaat elke brug slijten. En dat gebeurt nog harder wanneer de verkeersintensiteit toeneemt, zoals sinds de bouw natuurlijk ook is gebeurd.' De Groene Brug is een van de laatste van zijn generatie, legt Van Tiel uit. Dat geeft het kunstwerk veel historische waarde. De zeldzame ouderdom is ook af te lezen aan de uitvoering, bijvoorbeeld aan de nog geklonken staalconstructie en het gepleisterde beton.
1936: situatietekening voor de onderbouw van de Groene Brug. (collectie Rijkswaterstaat)
Een bijzondere geschiedenis
Kunstwerken zoals de Groene Brug sterven dus uit. Door uitgebreid onderzoek is zijn geschiedenis gelukkig goed vastgelegd. Op 1 september 1938 werd de Groene Brug geopend en werd daarmee de oversteek over de spoorverbindingen Gouda-Den Haag en Gouda-Alphen aan den Rijn mogelijk. De A20 leek toen meer op een N-weg, aldus Van Tiel. 'De Groene Brug was als spoorviaduct dan ook bedoeld voor beide rijrichtingen. In de jaren 80 is er aan de westzijde een extra viaduct geplaatst, voor het verkeer richting het zuiden.'
Aan de Groene Brug kleeft ook een bijzondere culturele geschiedenis. In de Tweede Wereldoorlog transporteerden de Duitsers V1- en V2-rakketten per trein onder het viaduct door, op weg naar de kust. Van Tiel: 'De geallieerden wilden die spoorverbinding graag onbruikbaar maken en hebben het gebied vanaf november 1944 flink gebombardeerd. Ze hebben hun doel alleen niet bereikt. De Groene Brug is uiteindelijk ook nooit geraakt.' En dan is er nog de naam van dit vooroorlogse viaduct. Waar komt die vandaan? Van Tiel kan het niet met zekerheid zeggen. 'We vermoeden dat het te maken heeft met de originele kleur van de brug. Maar alle foto's uit die tijd zijn natuurlijk in zwartwit. We zullen het dus nooit zeker weten.'
Bijschrift: Een door de RAF op 13 april 1945 genomen luchtfoto, waarop de kraters te zien zijn van de in de maanden daarvoor uitgevoerde, onsuccesvolle, bombardementen op het viaduct. (collectie Universiteit Wageningen)
Een broertje van de oude brug
Afgelopen voorjaar verscheen er een uitgebreid bouwhistorisch onderzoek naar de Groene Brug, op basis van waarnemingen op locatie en archiefonderzoek. Van Tiel: 'Het bouwhistorisch onderzoek gaat ons helpen om een nieuw viaduct te ontwerpen dat recht doet aan de geschiedenis van de Groene Brug. Het is een zeldzaam en herkenbaar icoon in het landschap. We willen de historische waarde daarom graag behouden. De vervolgstap is dat we met omgevingspartijen goede afspraken gaan maken over de sloop van de oude brug. Die werkzaamheden willen we ook goed vastleggen, zodat we zoveel mogelijk kunnen leren van het verleden. Daarna zullen we moeten kijken naar een nieuwe brug die qua bouwtechniek en vormgeving past bij de huidige tijd, maar die ook een soort broertje is van de Groene Brug. We zijn benieuwd naar wat de omgeving daarvan vindt. Het is tenslotte ook een beetje hun brug.'